Φαίνεται πως αν θες να δεις το ήθος και τις αξίες του πολιτισμού μας, αρκεί να κοιτάξεις πάνω σε τι έχει προχωρήσει και σε τι έχει μείνει πίσω. Κι απ' ό,τι φαίνεται, στους πολέμους και στο πώς να βγάζουμε το μάτι του άλλου έχουμε γίνει αυθεντίες, αλλά στον διάλογο έχουμε ακόμα μαύρα μεσάνυχτα. Ναι, ξέρω, κι άλλα πλάσματα πολεμάνε μεταξύ τους για εδαφική κυριαρχία και φυσικούς πόρους, αλλά όχι σαν εμάς. Ας ρίξουμε όμως μια σύντομη ματιά στην ιστορία του πολιτισμού μας. Δηλαδή στην ιστορία των πολέμων και στους τρόπους που σκαρφιζόμαστε για να αλληλοσφαχτούμε.
Η ιστορία μας ξεκινά πριν από πάρα πολλά χρόνια, όπου ζούσαμε σε σπηλιές κι ήμασταν στο έλεος των στοιχείων της Φύσης (που και σήμερα είμαστε, αλλά καμία σχέση με τότε). Βλέπαμε άλλες φυλές να έχουν περισσότερο φαΐ και πιο ωραία εδάφη από εμάς, και ζηλέψαμε κι εμείς. Μόνη λύση; Πόλεμος! Απάνω τους! Πάρτε πέτρες και ξύλα και τιμωρήστε τους που έχουν ωραία πράγματα κι εμείς όχι. Μοιρασιά; Ούτε για αστείο! Όλα δικά μας! Ναι, τότε ήμασταν πρωτόγονοι, η έννοια του διαλόγου δεν υπήρχε καν και δεν είχαμε τότε άλλες επιλογές. Σύμφωνοι. Αλλά τι στράβωσε κι ο πόλεμος εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να 'ναι η αγαπημένη μας λύση;
Μετά τις πέτρες και τα ξύλα ήρθε το μέταλλο. Χαλκός, μπρούντζος, σίδερο. Να μην φτιάξουμε ωραία όπλα με αυτά; Ασπίδες, κράνη, πανοπλίες, δόρατα, σπαθιά, τόξα, καταπέλτες κι ακόντια. Τώρα μπορούμε να σκοτωνόμαστε κι από μακριά. Να μην φτιάξουμε όμως και πολεμικά πλοία, να γεμίσουμε και τις θάλασσες με πτώματα; Να έχουν και κάτι να τρώνε τα ψαράκια. Φρεσκοσφαγμένο κρεατάκι από νοήμων ανθρωπάκι.
Η "πρόοδος" συνεχίστηκε. Καλύτερες πανοπλίες, καλύτερα σπαθιά, βαλλίστρες, και τρεμπουσέ να πετάνε πτώματα για να μολύνουν τους αντιπάλους. Πολιτισμός. Και τότε, μπουμ! Μπαρούτι! Πυρίτιδα! Ξέρετε τι σημαίνει αυτό, ε; Κανόνια και τουφέκια! Πλέον στα πεδία μάχης και στις ναυμαχίες δεν ακούς μόνο ανθρώπους να ουρλιάζουν από πόνο, αλλά και τα όπλα τους να προδίδουν το πόσο "νοήμων" είμαστε. Κι επίσης δεν χρειάζεται καν να δεις ποιον θα σκοτώσεις. Απλά ρίχνεις με το κανόνι και βλέπεις κάστρα να σωριάζονται και πλοία να βυθίζονται. Γιατί όλοι μας ξέρουμε ότι στα κάστρα και στα πλοία δεν υπάρχουν άνδρες, γυναίκες και παιδιά, σωστά;
Κι εκεί που λες ότι χειρότερα δεν γίνεται, μπουμ! Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος!
Τανκς, υποβρύχια, ελικοφόρα αεροπλάνα, πολυβόλα, χαρακώματα. Η ξηρά πλέον δεν
αρκεί, ούτε κι η επιφάνεια της θάλασσας. Πλέον και τα βάθη της θάλασσας κι οι
ουρανοί θα μετατρέπονται σε πεδία μάχης, με μεταλλικά πουλιά και ψάρια να
σκορπούν παντού τον θάνατο. Νέοι τρόποι για να δείξουμε το πόσο μεγάλη την
έχουμε τη μαγκιά μας. Και σε περίπτωση που δεν το έχετε εμπεδώσει, φάτε κι
έναν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη μούρη. Αεροπλανοφόρα, φλογοβόλα,
αεριωθούμενα αεροπλάνα, πύραυλοι, ατομικές βόμβες. Τώρα μπορούμε να σβήνουμε
ολόκληρες πόλεις απ' τον χάρτη με μία και μόνο βόμβα. Ποιο άλλο ζώο στη Γη
μπορεί να το κάνει αυτό; Humanity, fuck yeah!
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε, αλλά μην τολμήσεις κι ηρεμήσεις λίγο, γιατί τώρα έχουμε Ψυχρό Πόλεμο. Μεγάλα βομβαρδιστικά αεροπλάνα, πυρηνικοί πύραυλοι, ελικόπτερα, βάλτε και λίγη τεχνολογία στελθ γιατί είμαστε φλώροι και θέλουμε να σκοτώνουμε πισώπλατα. Ωχ, ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε. Και τώρα τι θα κάνουμε; Ποιον θα έχουμε να φοβόμαστε; Για ποιον θα φτιάχνουμε τώρα όπλα; Τι θα γένουμε τώρα χωρίς βαρβάρους; Δεν πειράζει, φτιάξτε drones, βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου, θερμοβαρικές βόμβες, κι έξυπνες βόμβες για ηλίθιους πολέμους. Κάντε έρευνες σε βιολογικά όπλα, διαδικτυακούς πολέμους, ρομπότ και λέιζερ. Από εχθρούς να φάνε κι οι κότες. Το πολύ πολύ να φτιάξουμε μερικούς. Εξάλλου έχουμε ολόκληρες βιομηχανίες πολέμου να ταΐζουμε. Κλέφτες θα γίνουν; Βασικά, έχουν ήδη γίνει κλέφτες. Κλέφτες ψυχών κι ονείρων.
Τώρα, ακόμη κι αν κάποιος ψυχάκια προκαλέσει έναν Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο (γιατί οι άλλοι δύο δεν μας έφταναν) και μοιράζει πυρηνικούς θανάτους λες κι είναι στραγάλια, η ιστορία του ανθρώπου θα συνεχιστεί. Αλλά πώς; Θα ηρεμήσουμε επιτέλους ή όχι; Γιατί αν ο άνθρωπος δεν πάψει να 'ναι ο πρωτόγονος πίθηκος που εξακολουθεί να είναι σήμερα, τότε το μέλλον θα 'ναι γαμάτο. Βασικά όχι, γάμησε τα θα 'ναι. Τανκς με όπλα λέιζερ, πλοία εξοπλισμένα με railguns, μεγάλα πολεμικά ρομπότ, γενετικά και κυβερνητικά αναβαθμισμένοι στρατιώτες, πανοπλίες που θα κάνουν τους στρατιώτες αόρατους και πιο δυνατούς, τεχνητές πανδημίες (κι όχι, η COVID-19 δεν είναι μια απ' αυτές), ατμοσφαιρικά φρούρια κι ιπτάμενα αεροπλανοφόρα, παγκόσμια χακαρίσματα, καιρικά και γεωλογικά όπλα (να μην μετατρέψουμε και την ίδια τη Φύση σε όπλο;), γκρι γλίτσες από νανορομπότ που τρώνε τα πάντα, κανόνια σε τροχιά γύρω απ' τη Γη, τεχνητές πτώσεις αστεροειδών, πόλεμοι στο Διάστημα, πόλεμοι στη Σελήνη, πόλεμοι στον Άρη (γενικά παντού πόλεμοι), μετατροπή του ίδιου του Ήλιου σε όπλο μαζικής καταστροφής, αστρικά και χωροχρονικά όπλα, τεχνητές ανατινάξεις άστρων, βόμβες μαύρων τρυπών, οπλοποίηση ολόκληρων γαλαξιών, κι η λίστα συνεχίζεται.
"Μα ποιος τρελός θα χρησιμοποιούσε τέτοια όπλα"; Χμμ, μήπως οι απόγονοι των τρελών που έχουν ήδη χρησιμοποιήσει ατομικά και βιοχημικά όπλα; Όλο και κάποιος θα βρεθεί να τα χρησιμοποιήσει. Γιατί εμείς οι άνθρωποι είμαστε απ' τη φύση μας κακοί. Είμαστε προγραμματισμένοι αποκλειστικά και μόνο για να πολεμάμε και να σκοτώνουμε, λες κι είμαστε τα Ορκ απ' το Warhammer 40K. Είμαστε το χειρότερο είδος στο Σύμπαν (κι ας μην έχουμε ιδέα τι υπάρχει εκεί έξω), δεν είμαστε ικανοί για τίποτα καλό... κι άλλες φτηνές δικαιολογίες για να αποδεχτούμε αυτήν τη διανοητική σήψη. Προφανώς και δεν είμαστε αγγελούδια, αλλά ούτε και τα απόβλητα του Σύμπαντος όπως λένε μερικοί μισάνθρωποι και σκατόψυχοι. Έχουμε τα στραβά μας, αλλά έχουμε και τα καλά μας. Μπορεί να είμαστε το μόνο είδος με πυρηνικά όπλα, αλλά είμαστε και το μοναδικά που μπορεί να αποτρέψει τη χρήση τους. Επίσης, είμαστε το μόνο είδος (εκτός κι αν κάνω λάθος) που μπορεί να λύσει τις διαφορές του χωρίς να καταφεύγει κάθε φορά στη βία.
"Μα υπάρχουν κι άλλες λύσεις"; Θα σας σοκάρω αλλά ναι, υπάρχουν. Αν διαφωνείς με κάποιον, αν δεν σ' αρέσει κάτι, κι έχεις πολύ σοβαρούς λόγους για να το αλλάξεις, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι για να το κάνεις. Ο διάλογος είναι μια καλή ιδέα. Η εκπαίδευση το ίδιο. Ή μπορείς να φτιάξεις κάτι καλύτερο απ' αυτό που υπάρχει ήδη κι έτσι να εμπνεύσεις την αλλαγή που θες να δεις. Μπορείς να κερδίσεις τον σεβασμό των άλλων με πειθώ και διπλωματία. Είσαι ειλικρινής κι ευγενικός μαζί του, λες τι δεν σου αρέσει, και προτείνεις εναλλακτικές ιδέες. Μπορεί έτσι να συμφωνήσει ο άλλος, μπορεί κι όχι. Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε όλοι σε όλα, αλλιώς θα ήμασταν όλοι ίδιοι. Μπορούμε όμως να αποδεχτούμε τις διαφορές και τις "ιδιοτροπίες" του άλλου. Αυτή η ποικιλία είναι που κάνει τον πλανήτη μας ένα υπέροχο κολάζ χρωμάτων κι ιδεών. Μπορούμε έτσι να μάθουμε ο ένας για τον άλλον, να ανακαλύψουμε ο ένας τον άλλον. Μπορεί έτσι να βρούμε ότι έχουμε πιο πολλά κοινά σημεία απ' ό,τι νομίζαμε, να βρούμε ένα κοινό έδαφος και να έρθουμε σε μια ιστορική συμφωνία. Μπορεί έτσι να βρούμε καλά στοιχεία από άλλες κουλτούρες και να τα χρησιμοποιήσουμε για να βελτιώσουμε τη δική μας. Μια παγκόσμια ανταλλαγή ιδεών που μπορεί να ωφελήσει όλους μας. Τόσες πολλές καλές λύσεις, κι είμαστε το μόνο είδος (απ' όσο ξέρω) που όχι μόνο μπορεί να εφαρμόζει αυτές τις ιδέες, αλλά τις έχει ήδη εφαρμόζει. Ας πούμε ότι η αποκλιμάκωση του Ψυχρού Πολέμου, η συμφιλίωση παλιών εχθρών (πχ Αγγλία και Γαλλία), κι οι τωρινές διαμαρτυρίες του Ρωσικού λαού ενάντια στον πολεμοχαρή Πούτιν δεν είναι καθόλου λίγο.
Από τη στιγμή λοιπόν που έχουμε πολύ καλύτερες εναλλακτικές λύσεις, όλα τα
υπόλοιπα περί πολέμων είναι απλά ανώριμες και πρωτόγονες βλακείες που δεν μας
τιμούν καθόλου σαν είδος. Οπότε, αντί να ξεθάβουμε το τσεκούρι του πολέμου με
την πρώτη ευκαιρία, κι αντί να πανηγυρίσουμε που πήραμε Rafale εν μέσω
πανδημίας φωνάζοντας "πονάτε, ρε αριστεροί;", τι θα λέγατε να κάτσουμε όλοι
μαζί, να φάμε φαλάφελ απ' τα χεράκια της μανούλας μου, και να συζητήσουμε σαν
άνθρωποι που είμαστε; Μας χωρίζουν πολλά, κακά τα ψέματα, αλλά μας ενώνουν
ακόμη περισσότερα. Ζούμε στον ίδιο πλανήτη, αναπνέουμε τον ίδιο αέρα, καλλιεργούμε την ίδια γη, ακολουθούμε τους ίδιους νόμους της φύσης, μοιραζόμαστε ένα κοινό μέλλον. Απλά δεν γίνεται αλλιώς. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή, κι ας έχουν μερικοί την τάση να κλείνουν τα μάτια τους στο σήμερα και να αναπολούν το "ένδοξο" μα και βίαιο παρελθόν μας απ' τους χρυσούς τους θρόνους και τους λευκούς τους οίκους. Είμαστε ένα είδος, και δεν είμαστε υποχρεωμένοι να επαναλαμβάνουμε τα λάθη και τις αμαρτίες του παρελθόντος και στο μέλλον.
"Οι παλιές μας προσκλήσεις στον φυλετικό, σεξουαλικό και θρησκευτικό
σωβινισμό, καθώς και στον λυσσαλέο εθνικιστικό ζήλο, αρχίσουν πλέουν να
καταρρέουν. Ένας νέος τρόπος σκέψης αρχίσει να αποκτά έδαφος, που βλέπει
τη Γη ως έναν ενιαίο οργανισμό, κι αναγνωρίσει ότι ένας οργανισμός που
πολεμά τον εαυτό του είναι καταδικασμένος. Είμαστε ένας πλανήτης."
Καρλ Σέιγκαν, πριν από 40 χρόνια.
